henna na dłoniach

Tatuaż z henny – pochodzenie i symbolika. Henna w Maroku

Kto był w Maroku, ten zapewne z Maroka wyjechał z henną na dłoniach, stopach lub na kostce. Albo chociaż widział liczne miejsca, gdzie tatuaż z henny można zrobić. Zawsze na lotnisku obserwowałam, które dziewczyny mają pomalowane dłonie.

Blondynka i henna

Henna według mnie jest piękną ozdobą i uwielbiam, gdy mam ręce wymalowane w misterne wzory. Robiłam ją kilka razy, w różnych okolicznościach przyrody. Będąc w Maroku pierwszy raz, pomalowałam dłoń czarną henną na placu Jemma el Fna w Marrakeszu i zapłaciłam za to miliony monet. Oczywiście popełniłam typowy turystyczny błąd w Maroku, czyli nie zapytałam o cenę przed wykonaniem usługi. Była to moja pierwsza i ostatnia czarna henna. Zdecydowanie bardziej podoba mi się brązowa. Więcej też nie prosiłam o malunek w typowo turystycznym miejscu. Tatuaże z henny robiłam przy souku w Meknes, a raz nawet spotkał mnie taki luksus, że kobieta, która ozdabia henną na wesela (czyli taka wiecie, level PRO), przyszła do domu teściów w Meknes i wymalowała mnie… chciałabym powiedzieć, że od stóp do głów, ale jednak nie aż tak. 

kobieta w tradycyjnym stroju marokańskim ma pomalowane dłonie henną tatuaż z henny
Hinnaya na co dzień nosi hijab, więc zasłoniłam jej twarz

Henna jest tak charakterystycznym elementem kultury Maroka, że ciężko ją pominąć, interesując się tym krajem.

Czy jednak wiesz, co, jak, dlaczego i po co? Dzisiaj opowiem Ci o historii, pochodzeniu i znaczeniu henny. 

Co to w ogóle jest henna?

Nazwą henna (w Maroku zapisywana hinna) określa się zarówno półtrwały roślinny barwnik, jak i rysunki na skórze wykonane za jego pomocą. W Maroku na wzory naniesione na ciało mówi się także na9ch (nakusz). Brązowa naturalna henna jest otrzymywana ze sproszkowanych liści krzewu hennowego (Lawsonia inermis; lawsonia bezbronna; nadbarwia bezbronna). Lawsonia niewystępuje dziko w Maroku, ale jest uprawiana.

Naturalna henna – jak zrobić barwnik?

Aby otrzymać barwiącą pastę do tatuażu z henny, należy proszek wymieszać z jakimś płynem – tradycyjnie z herbatą, sokiem z cytryny albo po prostu z wodą. Niektórzy dodają cukru lub melasy, aby pasta lepiej przylegała do skóry i była bardziej zwarta. Po wymieszaniu pastę powinno się pozostawić na co najmniej godzinę, aby barwnik z liści się uwolnił i miał szansę mocniej zabarwić skórę. Podobno dodanie olejków eterycznych, np. lawendowego lub z drzewa herbacianego wzmacnia intensywność koloru na skórze.

henna na dłoniach, tatuaż z henny w Maroku

Kiedy w Maroku wykonuje się hennę?

W Maroku malunki henną na dłoniach i stopach wykonuje się w przeważającej większości kobietom przy ważnych okazjach. W kulturze są one mocno zakorzenione jako ceniona ozdoba kobiecego ciała. Henna tradycyjnie zapowiada ważne i niosące ze sobą zmianę wydarzenie w życiu, a jednocześnie ma pomóc przez nie przejść i zaadaptować się do nowej sytuacji. Malunek może wykonać kobieta z rodziny, albo specjalistka nazywana n9aacha lub hinnaya

Henna – pochodzenie i znaczenie

Przed henną była ochra

Pierwszym czerwonym barwnikiem używanym w historii ludzkości nie była henna, tylko ochra. Początkowo malowanie ciała ochrą nie miało znaczenia symbolicznego, a służyło rozpoznawaniu się nawzajem przez członków tego samego plemienia. Jednak sam proces przygotowywania barwnika i jego aplikowania od zawsze miał w sobie coś z rytuału. Dodatkowo dochodzi tu kwestia koloru przypominającego krew. A krew to życie. I krew to śmierć. W historii ludzkości ochra pełni zarówno rolę symbolu związanego z obrzędami pogrzebowymi, jak i płodnością. Między symboliką ochry i henny istnieją liczne podobieństwa. 

Henna jest elementem wielu kultur. Od dawien dawna wykonują ją społeczności zamieszkujące Subkontynent Indyjski, Półwysep Arabski, Bliski Wschód oraz właśnie Afrykę Północną. Nazwa henna pochodzi z języka arabskiego. W Indiach nazywana jest mehndi. Od czasów antycznych używa się jej do barwienia włosów, paznokci i skóry, ale też jako składnik leków i magicznych mikstur.

Pierwotnie malowanie henną ma nieco magiczny wydźwięk. Dosyć mocno kłóci się to z ideą islamu (w krajach muzułmańskich henna jest bardzo ważnym elementem kultury i tradycji), który zabrania wyznawcom stosowania amuletów. A jakby nie patrzeć, henna jest takim amuletem. Na szczęście. Dla ochrony. Żeby łatwiej przejść przez trudności. 

tatuaż z henny maroko

Historia henny w dużym skrócie

Fakt, że henna pełni ważną rolę w kulturze muzułmańskiej, wskazuje na jej pochodzenie z Bliskiego Wschodu, czyli regionu geograficznego, gdzie narodził się islam. Pierwsze wzmianki o barwieniu dłoni i twarzy henną pochodzą z ok. 2600 roku p.n.e. z obszaru Mezopotamii. Z pewnością wiadomo, że henna (nazywana tam henneh) była ważną częścią kultur Sumerów, Babilończyków i Asyryjczyków, w których pannom młodym malowano dłonie i paznokcie. 

Zatem w dużym uproszczeniu: henna była elementem kultury społeczeństw zamieszkujących Bliski Wschód na długo przed pojawieniem się islamu. Ponad 3000 lat po pierwszym udokumentowanym użyciu henny do malowania dłoni panny młodej mieszkańcy Bliskiego Wschodu zaczęli przyjmować islam, ale absolutnie nie zrezygnowali ze swojej tradycji. No tak to już jest. Nie wszystko może być nowe. Nawet jeśli tradycja nieco się kłóci z religią (patrz Boże Narodzenie 25-go grudnia, choinka i inne). A potem to wiadomo. Ekspansja Arabów w Afryce Północnej, gdzie doskonale zadomowił się język arabski, islam i henna. I tak oto w 2020 roku gazele (turystki) mogą cieszyć się brązowymi malunkami na dłoniach i stopach. No może w 2020 tak średnio, bo pandemia… Ale przed i po 2020 jak najbardziej.

Rytuały z udziałem henny

Narodziny dziecka

Tradycyjnie henna jest jedną z pierwszych substancji nakładanych na ciało noworodka. Mieszankę zawierającą hennę, cukier, ałun, majeranek, miętę, kit pszczeli, wodę i olej wsmarowuje się w skórę już pierwszego dnia po narodzeniu i przez dwa kolejna „dla wzmocnienia skóry” lub „ochrony przed przeziębieniem”. Sucha henna bywa (albo bywała; zobaczymy, co teściowa zaleci, jak nam się dziecko kiedyś urodzi ;)) wcierana w czubek głowy noworodka, pod pachy i w genitalia, a także w stawy i powieki. Wszystko na szczęście i dla zdrowotności. I żeby dziecko było mądre.

Obrzezanie chłopca

Kolejnym ważnym momentem w życiu dziecka (chwała Bogu w Maroku tylko chłopca) jest obrzezanie. Z tej okazji chłopcu maluje się wewnątrz dłoni dużą kropkę – 9amar czyli księżyc. Nie wiem, czy jest to powszechnie praktykowane, ale mi się podoba. Bo henna mi się podoba. Obrzezanie to duże wydarzenie w społeczności marokańskiej. Ale to temat na inny wpis :D.

Zaręczyny i ślub

Kolejnym wydarzeniem, podczas którego henna jest rytualnie niezbędna w Maroku, jest ślub. Według niektórych wierzeń istnieje coś takiego jak złodziej panien młodych. Hennę nakłada się, aby uchronić młode małżeństwo przed wszelkim nazwanym i nienazwanym złem. Ślubna henna jest też symbolem tego, że kobieta opuszcza dom rodzinny. Wykonuje się ją zwykle dzień przed weselem, w towarzystwie innych kobiet i masy słodyczy. Jest to dzień henny – nhar l-hinna. Bardzo ważny dzień dla kobiet, które wychodzą za mąż po raz pierwszy, gdyż ta właśnie henna ma chronić kobietę przed trudnościami w przejściu od seksualnej abstynencji do seksualnej aktywności. Według marokańskiej tradycji dziewczyna staje się kobietą, nie kiedy zaczyna miesiączkować, a kiedy zaczyna współżycie seksualne – czyli zgodnie z prawem, religią i wymogami społecznymi – po ślubie.

para polka i marokańczyk w tradycyjnych strojach henna
Nie nie, to nie miało nic wspólnego z naszym ślubem ;)

W sumie już przed ślubem, gdy zostanie zatwierdzony kontrakt małżeński, przyszły pan młody wysyła do domu swojej wybranki stożki cukru (w Maroku można kupić cukier w kształcie dużych stożków, które rozbija się młotkiem), daktyle i mleko, a na rękach dziewczyny malowany jest delikatny tatuaż z henny. Świat ma wiedzieć, że panna wychodzi za mąż, ale dopiero na wesele na jej dłoniach i stopach pojawi się TA henna – na bogato.

Ślubna henna dotyczy też mężczyzn, ale w wiele mniejszym stopniu. Niektórzy malują sobie dużą kropkę we wnętrzu dłoni, inni maczają palec w paście, a inni nie robią nic.

Ciąża i poród

Ciąży również towarzyszy ceremonia z udziałem henny. Raz widziałam taką u sąsiadów. Kobieta jest zwykle wtedy pod koniec ciąży, zbiera się rodzina i przyjaciele, gra tradycyjny zespół. W tym wypadku szli oni powoli ulicami. Kobieta spodziewająca się dziecka ubrana na biało, z henną na dłoniach i stopach. Wokół niej pełno ludzi, którzy podchodzili, aby składać życzenia, a do tego grała głośna, marokańska muzyka.

Malowanie dłoni i stóp henną odbywa się tradycyjnie również siódmego dnia po narodzinach dziecka. Hennę nakłada się kobiecie, nie dziecku ;)

Święta religijne

Henna jest ważnym elementem nie tylko życiowych wydarzeń dla jednostki, ale także dla społeczności. W Maroku obchodzi się cztery główne święta: Eid al adha, Eid al fitr, Eichora i l-Moulid. Są to okazje do wykonania henny kobietom i dzieciom. Zgodnie z tradycją tatuaż z henny maluje się w wieczór poprzedzający święta.

Po prostu dla ozdoby

Kobiety ozdabiają się henną nie tylko rytualnie i od święta. Te, które lubią malunki, nakładają hennę bez okazji, wyłącznie dla radochy z tymczasowego tatuażu. I ku bolączce ich mężów, pufających pod nosem, że henna śmierdzi.   

kobieta w orientalnym stroju tatuaż z henny

Tatuaż z henny – ciekawostki

  • Świeża henna ma specyficzny zapach, którego z zasady nie lubią marokańscy mężczyźni. Nie wiem, co to jest. Może taka narodowa zmowa, ale każdy Marokańczyk, którego znam, narzeka na zapach henny. Gdy miałam wymalowane wnętrza dłoni, mój egzemplarz krzywił się i uciekał, jak go dotykałam przy twarzy.
  • Jest hadis, który potwierdza, że prorok Mahomet nie lubił zapachu henny! (Sunan Abu Dawud, księga 33, 4152). Gdy przeczytałam to po 1 w nocy, zaczęłam się nieźle śmiać. Mój Marokańczyk tego nie wiedział, ale jego komentarz jest bezbłędny: „Widzisz! Jak dobrze, że postępuję zgodnie z sunną” hahaha
  • W Maroku hennę nakłada się za pomocą plastikowej strzykawki. Należy zostawić ją do całkowitego wyschnięcia, aż pasta zacznie się kruszyć i wtedy oskubać/zdrapać suchą hennę. Szybko i bezboleśnie robi się to, nakładając na dłonie cienkie skarpetki i dając komuś, aby pocierał w swoich dłoniach twoją dłoń, tak, jakby ci było zimno. Yyyym, mam nadzieję, że wiesz, o co mi chodzi. 
  • Lista zawodów praktykowanych w Marrakeszu opublikowana w 1925 roku zawiera zawód hinnayi.
  • Turystki, którym wykonuje się hennę, nazywane są w lokalnym slangu gazelami.
henna na dłoni meknes lahdim square
  • Tradycyjnie n9aacha przychodzi do domu klientki, aby wykonać swoją pracę. Jej status nie jest zbyt wysoki, ale traktowana jest z szacunkiem oraz częstowana herbatą i słodyczami albo głównym posiłkiem. Duże znaczenie ma tu ukochane przez Marokańczyków tbrgig czyli plotkowanie. Trzeba dobrze wypaść przed n9aachą, żeby przypadkiem komuś nie powiedziała, że w tym i w tym domu źle ją przyjęto. 
  • Od czego zależy intensywność barwnika? Od stężenia proszku z liści w paście, ilości substancji aktywnej naturalnie zawartej w liściach, keratynizacji skóry (im bardziej sucha i szorstka, tym ciemniejszy wychodzi barwnik i dłużej się trzyma), czasu kontaktu barwnika ze skórą, dodatku kwasowych katalizatorów, np. soku z cytryny.
  • Marokanki mają różne sposoby na utrwalenie henny – spryskiwanie perfumami, wcieranie czosnku albo soku z cytryny. A najlepszy i najskuteczniejszy to unikanie zmywania naczyń ;)
  • Henna zajmuje ważne miejsce w społeczeństwach, które przyjęły islam, a w których duże znaczenie miały tatuaże zakazane przez nową religię.
  • Żydzi, mieszkający w Maroku, przejęli zwyczaj malowania henną dłoni panny młodej od muzułmanów na zasadzie „sąsiedzkiej wymiany doświadczeń”.
  • Henna jest wymieniona w hadisach (…) 21 razy, z czego 11 jako barwnik siwych włosów i brody zalecany mężczyznom. Pojawia się także jako lekarstwo, ale w hadisach nie ma wzmianek o malowaniu henną z takich okazji jak ślub, narodziny dziecka czy obrzezanie chłopca.

https://www.academia.edu/233356/Henna_for_Brides_and_Gazelles_Ritual_Womens_Work_and_Tourism_in_Morocco

http://www.hennapage.com/henna/what/freebooks/northafrican1.pdf

Related Posts

Begin typing your search term above and press enter to search. Press ESC to cancel.

Back To Top
error: Nie kopiuj mojej pracy, dziękuję.